آیا آمریکا از عراق خارج می‌شود؟

پارلمان عراق در دی ماه سال ۹۸، در پی اقدام جنایت‌کارانه آمریکا در ترور سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی فرمانده شهید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و شهید ابومهدی المهندس نایب رئیس شهید سازمان الحشد الشعبی عراق، طرح اخراج نظامیان آمریکایی از خاک این کشور را تصویب کرد.
 
در راستای اجرای مصوبه پارلمان عراق،  «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق، صبح یکشنبه سوم مرداد راهی واشنگتن شد تا در چهارمین و آخرین دور مذاکرات راهبردی با آمریکا شرکت کند.
 
الکاظمی پیش از این سفر تأکید کرد که هدف از این مذاکرات تلاش برای تثبیت روابط دو کشور بر پایه احترام متقابل و همکاری در بخش‌های گوناگون است. وی این سفر را تکمیل فعالیت ‌های طولانی مدت در گفت ‌وگوی راهبردی دو طرف برای تنظیم روابط امنیتی براساس منافع ملی عراق دانست.
 
وی پیش از این سفر در مصاحبه‌ای گفته بود کشورش دیگر نیازی به حضور نظامیان آمریکایی برای مقابله با داعش ندارد، اما چارچوب زمانی رسمی برای خروج یا استقرار مجدد آنها به نتایج مذاکرات با مسئولان آمریکایی منوط خواهد بود. نخست وزیر عراق گفت، عراق همچنان خواستار آموزش و کمک برای جمع آوری اطلاعات نظامی از سوی آمریکاست.
 
الکاظمی ادامه داد، هرگونه طرح زمانی برای خروج نظامیان به نیازهای نیروهای عراقی بستگی خواهد داشت که سال گذشته نشان دادند می‌توانند به صورت مستقل با داعش مقابله کنند. شایان ذکر است در حال حاضر حدود ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی در خاک عراق مستقر هستند.
 
دور چهارم گفت ‌وگوی راهبردی عراق و امریکا روز جمعه به ریاست وزرای امور خارجه دو کشور در واشنگتن آغاز شده بود. فؤاد حسین، وزیر امور خارجه عراق که برای شروع دور چهارم مذاکرات راهبردی با آمریکا وارد واشنگتن شده بود، اعلام کرد: دور چهارم مذاکرات با آمریکا محدود به مسائل امنیتی نخواهد بود. وی هم‌چنین افزود: این آخرین دور از مذاکرات ما با آمریکا می‌باشد.
 

نشست الکاظمی و بایدن

دفتر نخست وزیری عراق در پی دیدار الکاظمی و بایدن با صدور بیانیه ای تاکید کرد دو طرف در کاخ سفید به بررسی جوانب مختلف تقویت روابط بین دو کشور در همه زمینه‌های امنیتی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی پرداختند. طبق این بیانیه گسترش چشم‌اندازهای سرمایه‌گذاری در برابر شرکت‌های امریکایی در عراق و گام‌هایی که دولت عراق برای ایجاد محیط جذاب برای سرمایه‌گذاری در عراق برداشته است که موجب تقویت ثبات اقتصادی کشور و ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر می‌شود، از دیگر محورهای گفت وگوی نخست وزیر عراق و رئیس جمهوری امریکا بود.
دو طرف در پایان نیز درباره تلاش های دوجانبه و همکاری مشترک در زمینه مبارزه با کرونا و آمادگی امریکا برای تامین بیشتر واکسن کرونا در جهت کمک به دولت عراق برای پیشگیری و فراهم کردن حفاظت بهداشتی ملت خود رایزنی کردند .الکاظمی طی نشست با بایدن در کاخ سفید شراکت با امریکا را راهبردی خواند و گفت که امریکا عراق را در شکست داعش کمک کرده و ما از این بابت تشکر می کنیم.
 
وی گفت: می خواهم از ملت امریکا به نیابت از ملت عراق تشکر کنم و از شما بابت تمام اقداماتی که امریکا برای عراق آزاد و دارای دمکراسی انجام داده تشکر می کنم. الکاظمی افزود: روابط ما امروز قوی تر از هر زمانی است و امیدوارم که رابطه عراق و امریکا به نفع منافع دو کشور، نزدیک تر شود.
 
از طرف دیگر، بایدن ضمن ابراز امیدواری نسبت به برگزاری انتخابات آتی عراق، گفت که به دنبال حمایت اطلاعاتی از عراق است. رئیس جمهور امریکا تصریح کرد که نقش امریکا در عراق بر آموزش نیروهای نظامی و آنچه به گروه تروریستی داعش مربوط است، متمرکز خواهد بود . بایدن در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد که امریکا هیچ ماموریت جنگی ای در عراق نخواهد داشت. وی همچنین گفت که کشورش 500 هزار دوز واکسن کرونا به عراق ارسال خواهد کرد.
 

توافقات دوجانبه

در بیانیه پایانی مشترک عراق و امریکا در پایان دور چهارم گفت ‌وگوی راهبردی دو کشور که به ریاست وزرای خارجه عراق و امریکا برگزار شد، تأکید شده که روابط امنیتی بغداد و واشنگتن کاملا به عرصه مستشاری و آموزش و همکاری امنیتی و تبادل اطلاعات منتقل می ‌شود و تا 31 دسامبر 2021 هیچ گونه حضور نیروهای رزمی امریکا در عراق وجود نخواهد داشت.
 
این بیانیه افزوده که پایگاه‌های نظامی میزبان نیروهای آمریکایی و ائتلاف بین‌المللی پایگاه‌های عراقی است که براساس قوانین عراق اداره می ‌شود و این پایگاه‌ها امریکایی یا متعلق به ائتلاف بین‌المللی نیست و حضور همه نیروهای خارجی فقط برای حمایت از دولت عراق در جنگ با داعش است.
 
در این بیانیه تأکید شده که امریکا به حمایت خود از نیروهای امنیتی عراق برای تقویت توانایی آنها در رویارویی با تهدیدها ادامه می ‌دهد. علاوه بر موضوعات نظامی ـ امنیتی، دو طرف پیرامون همکاری‌های اقتصادی، انرژی، مسایل بهداشتی، امور بشردوستانه، انتخابات و آموزش عالی گفت وگو و توافقاتی انجام دادند. این گونه موضوعات در مذاکرات قبلی نیز مطرح شده و در این دور ادامه یافت.
 
نکته جدید در توافق اخیر مربوط به انتخابات بود. دو طرف توافق کردند یک تیم ناظر وابسته به سازمان ملل و یک تیم ناظر وابسته به اتحادیه اروپا در انتخابات حضور یابد، مساله‌ای که نشان دهنده تلاش صادقانه جامعه جهانی برای حمایت از خواسته‌های مردم عراق برای انتخابات آزاد و سالم در ماه اکتبر جاری است.
 

واکنش ها در عراق

پس از اعلام توافق عراق و آمریکا درباره خروج نیروهای رزمی امریکایی از عراق تا پایان سال جاری میلادی، شخصیت ها و نیروهای سیاسی عراق به این موضوع واکنش نشان دادند. مقامات رسمی همچون «برهم صالح»، رئیس جمهوری و «محمد الحلبوسی»، رئیس مجلس عراق، از توافق بغداد ـ واشنگتن استقبال کرده و آن را گامی در جهت تحقق حاکمیت ملی کشور قلمداد کردند.
 
«مقتدی صدر»، رهبر جریان صدر، نیز با انتشار توئیتی با تشکر از «نیروهای ملی مقاومت» در عراق تأکید کرد که امروز اشغالگران آغاز خروج همه نیروهای رزمی خود از عراق را اعلام کرده‌‌اند و افزود که باید همه منتظر عقب‌‌نشینی کامل این نیروها باشیم.
 
او ضمن تشکر از تلاش‌ها برای رسیدن به این توافق به‌خصوص ازجانب مصطفی الکاظمی و با اشاره به شرط‌ هایی که پیش از این اعلام کرده بود تأکید کرد که لازم است هرگونه فعالیت نظامی گروه‌های مقاومت مطلقا متوقف شود و همه برای تقویت نیروهای امنیتی عراق، از ارتش و پلیس، برای بازیابی امنیت و بسط سلطه آن در خاک عراق و دور کردن شبح تروریسم و مدعیان مقاومت تلاش کنند.
 
«ائتلاف فتح» به رهبری هادی العامری هم با انتشار بیانیه‌ ای ضمن استقبال از خروج نیروهای رزمی خارجی از عراق آن را دستاوردی ملی و گامی مثبت در راه تحقق حاکمیت ارضی عراق دانست و در عین حال خواستار پیگیری اجرای عملی این توافق توسط مسئولان ذی ‌ربط عراقی شد.
اما برخی سران گروه های مقاومت عراق این توافق را ناقص و ابتر قلمداد کرده و نسبت به استمرار نیروهای نظامی آمریکا در خاک عراق (هر چند به تعداد محدود) ابراز نگرانی کرده اند.
 
«قیس الخزعلی» دبیر کل جنبش عصائب اهل‌الحق عراق با انتقاد از موضع فؤاد حسین که گفته بود عراق همچنان نیازمند کمک های آموزشی و تجهیزاتی آمریکاست، طی پستی در توئیتر نوشت: سخنان وزیر خارجه بسیار تاسف ‌بار است، همه می ‌دانند که حضور آمریکا در عراق هیچ ارتباطی با منافع عراق ندارد، بلکه با منفعت رژیم اسرائیل مرتبط است که عراق و عراقی‌ها را دشمن اول خود می ‌داند.
 
جنبش نجباء هم تاکید کرد در حضور نظامی آمریکا، اسامی و مسما‌ها تفاوتی ندارد و آنان همچنان تحت هر عنوان و هر صفتی، اهدافی برای سلاح مقاومت هستند. این جنبش تهدید کرد آمریکا را تحت هر عنوانی در عراق هدف قرار می‌‌دهیم، زیرا مستشار و سرباز، هر دو اشغالگرند.

 

آیا آمریکا در خروج از عراق جدی است؟

طبق توافق اخیر بین بغداد و واشنگتن، نیروهای رزمی امریکایی تا پیش از پایان سال جاری میلادی از عراق خارج خواهند شد، اما پشتیبانی هوایی و برنامه توانمندسازی نیروهای امریکایی علاوه بر مشاوره و نگهداری از جنگنده های اف-16 به قوت خود باقی خواهد ماند.
 
از طرفی، خروج نیروهای نظامی، شامل نیروهای ائتلاف بین المللی نمی‌شود، بلکه قرار است فعالیت ائتلاف بین‌المللی و ارزیابی خطر داعش در عراق بررسی شده و پس از آن تصمیم‌گیری شود.
 
در این راستا، نشریه «پولیتیکو» به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت: پایان مأموریت رزمی آمریکا از عراق به معنی خروج از این کشور نخواهد بود. به گفته این نشریه بحث خروج از خاک عراق مطرح نیست، بلکه شماری از نظامیان آمریکایی به حضور خود ادامه خواهند داد. در واقع، بخشی از نظامیان آمریکایی، به فراهم کردن حمایت لجستیک و مشاوره به نیروهای عراقی خواهند پرداخت و نیروی هوایی، اطلاعاتی و تجسسی به منظور آنچه مبارزه با داعش نامیدند، در خاک عراق باقی خواهند ماند.
از سوی دیگر، به گفته برخی محافل و رسانه ‌های ایالات متحده، خروجی دور چهارم مذاکرات «تغییر نقش نیروهای نظامی آمریکا» است و نه خروج از عراق.
 
رمزی ماردینی، متخصص عراق در انستیتوی پیرسون دانشگاه شیکاگو، معتقد است که موضع ایالات متحده در مورد عراق تغییر چشم‌گیری نخواهد کرد. به گفته او واقعیت موجود در زمین نشان می‌‌دهد که آمریکا فعلا در عراق حضور خواهد داشت.
ماردینی با یاد‌آوری «میراث فاجعه ‌بار عقب ‌نشینی نیروهای آمریکا در سال۲۰۱۱» که یک خلاء سیاسی بزرگ در عراق ایجاد کرد گفت که در سال۲۰۱۴ داعش از همین شکاف سربرآورد و این موضوع نباید تکرار شود.
به ‌رغم اظهارات مقامات آمریکایی و عراقی درباره محدود شدن ماموریت نظامیان بیگانه به آموزش و اقدامات مستشاری به نیروهای عراقی، گروه‌‌های مقاومت عراق با اشاره به ورود گسترده کاروان‌های لجستیکی آمریکایی به خاک این کشور و مشارکت نیروهای آمریکایی در عملیات‌های نظامی عراق تأکید دارند که این اقدامات نمی‌‌تواند بیانگر محدود شدن ماموریت نظامیان آمریکایی باشد.
 
به این ترتیب، آمریکا می‌تواند است به دلایل مختلف از جمله تشدید فضای امنیتی در عراق و منطقه، از زیر بار تعهد خود شانه خالی کند. دامن زدن به تشدید ناامنی در عراق از جمله انفجار اخیر در شهرک صدر بغداد و نیز حمله پهپادی به مقر حشدالشعبی در نجف همزمان با مذاکرات در واشنگتن، نشان می‌دهد آمریکا در بازی با برگه امنیت مهارت خاصی دارد و می‌تواند طرف عراقی را نسبت به توجیه تداوم اشغال نظامی درتنگنا قرار دهد. 
 
بر این اساس لازم است عراقی‌ها فریب شگردهای آمریکا را نخورده و ضمن تقویت زیرساخت های نظامی ـ امنیتی خود، نسبت به خروج اشغال‌گران از خاک کشورشان پیگیری و جدیت لازم را به خرج دهند.
 
در مجموع، خروج آمریکا از عراق پس از عقب نشینی از افغانستان، در واقع تحقق وعده انتقام سخت از خون سردار شهید سلیمانی و همراهانش است که به برکت محور مقاومت در منطقه، در حال عملیاتی شدن است.